نتيجه عدم پاسخگويي مناسب نظام سياسي_اجتماعي کشور به تحولات:

نتيجه عدم پاسخگويي مناسب نظام سياسي_اجتماعي کشور به تحولات:

شکاف نسلي

شاید تا به حال واژه شکاف نسلی به گوشتان نخورده باشد بحثی که در جامعه ایرانی موضوع نسبتاً جدیدی است. اگرچه مقالات پژوهشی متعددی در مورد آن نگاشته شده است اما نمود بیرونی آن بسیار ناچیز است به گونهای که کمتر بازخوردی از این مقالات و پژوهش ها در حیطه جامعه شناسی در بطن جامعه به کار رفته است. تفاوت نسلی یا شکاف نسلی را میتوان تفاوت دو نسل در ارزشها، نگرش ها و هنجارها دانست.
اگرچه این تفاوتها ریشهای روانشناختی دارد اما میتوان رویکرد جامعه شناسانه آن را پس از سالها مشاهد کرد، به گونهای که میتوان شکاف نسلی را به عینه دید و طغیان نسل جدید نسبت به نسل قدیم و جدایی این دو نسل را شاهد بود.
با نگاهی به نسل جدید میتوان دریافت که متولدین اواخر دهه هفتاد و دهه هشتاد در تلاشاند تا پیوندها، وابستگیها و بند و ربط های خویش را نه تنها با نسل قبل از خود بلکه با والدین خویش نیز بگسلند، به گونهای که میتوان عدم تابعیت کامل فرزندان از والدین را شاهد بود.
این تغییر و عدم تابعیت در نتیجه به تغییر گروههای مرجع جوانان مربوط میشود و جوانان به جای پدر و مادر به دنبال جایگزینی فرد دیگری هستند تا با همانندسازی آن فرد بتوانند این خلأ را پرکنند.
همانگونه که پیشتر رفت، موضوع شکاف نسلی، موضوع جدیدی ست و در اروپا و پس از جنگ جهانی دوم و بویژه در دهه شصت میلادی گسترش یافت و حتی باعث ایجاد چالشی بزرگ بین متفکران اجتماعی و جامعه شناسان شد.
این مسأله در کشور ما نیز دیده میشود و پس از پایان جنگ تحمیلی و اوایل دهه هفتاد به شدت رو به گسترش رفت؛ اما این ستیز رفتاری نسل جدید در مقابل نسل پیش از خود از کجا نشأت میگیرد.
به عقیده نگارنده، تفاوت نسل ها را شاید بتوان به نوعی یک استحاله فرهنگی دانست که این دگرگونی فرهنگی از ورود نسل جدید به عرصه های متعدد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ناشی میشود.این ورود به خودی خود باعث جایگزینی ارزشها و هنجارها و به تبع آن، ایجاد شکاف نسلی میگردد.
اما چرا در جامعه ما شکاف نسلی ایجاد شد و چرا این شکاف اینقدر عمیق است؟
شاید با نگاهی به جامعه بتوانیم به وضوح شاهد این موضوع باشیم که پژواک نظریه مازلو در شکل گیری این ماهیت بسیار تأثیرگذار است.
با نگاهی به هرم آبراهام مازلو در مییابیم که این طبقهبندی نیازها اگر چه همیشه وجود داشته است و طی سالها و قرون متمادی تغییر نکرده است اما دستیابی به ارزشهای فرامادی و جایگزینی آن با ارزشهای مادی به شیوهای دیگر در آمده است. میتوان گفت در اروپا این شکاف نسلی بدلیل پیشرفت اقتصادی و در نتیجه شکوفایی حاصل از این پیشرفت بود که البته کمکم کمتر شد اما این شکاف در کشور ما چگونه است؟
کشوری که بدلایل بسیاری نظیر تحریم، عدم مدیریت صحیح، نبود برنامهریزی منسجم و گذر از خانواده سنتی که تقریبا تمام کارکردهای نظام اجتماعی (function of social system) را دارد، در مسیر عدم فرهنگ سازی درست قرار گرفته است و دقیقاً با همان شیوه خاص خود یعنی تعامل گروههای همسن که ارزشهای خاص خود را دارند از نسل دیگر متمایز میشود.
همچنین در ایران، مدرنیته، تحولات سریع اقتصادی، اجتماعی، فرایند جهانی شدن، تغییرات جمعیتی و تاثیر نخبگان و همچنین انقلاب از یکسو و عدم پاسخگویی مناسب نظام سیاسی_اجتماعی کشور به این تحولات از طرف دیگر، از جمله عوامل به وجود آورنده این مسأله در ایران دانسته اند( قادری ۱۳۸۲: ۱۷۸ تا ۱۸۲)
اما لازمه پرداختن به این شکاف در بین نسلهای ایران به دودسته مهم تقسیم میشود
۱) عدهای که به شکاف نسلی خوشبین نیستند: این گروه متاثر از اندیشه های انقلاب هستند و این شکاف را موجب بحران هویت، گسست جوانان از تاریخ و فرهنگ دینی و ملّی خود میدانند
و ۲) عدهای که به شکاف نسلی خوشبین هستند و این شکاف را تحول اساسی و لازم برای جامعه رو به سوی آینده میدانند( آباجاری۱۳۸۲: ۱۶۲ تا ۱۷۸ ؛ سریعالقلم ۱۳۸۲: ۱۶۹ تا ۱۷۲)
به هر روی اگر این گسست نسلی که برآمده از تفکرات جامعه و نسل پیشین ( چه درست و چه غلط) است، اگر به صورت اصولی مدیریت نشود و همان عدم انعطاف نسل پیشین به تحولات اجتماعی،سیاسی و فرهنگی ادامه داشته باشد(که دارد)، احتمال وقوع شکاف نسلی عمیقتری را در پی خواهد داشت. در پایان باید به این نکته اشاره کرد که شکوفایی اقتصادی و توسعه پایدار اجتماعی از مهمترین المانهایی است که باید به طور ویژه به آن توجه کرد، که با توجه به عدم مدیریت صحیح در اکثر سطوح در کشور،رسیدن به این مهم بسیار دور از ذهن به نظر میرسد.

خبرنگار اجتماعی: فرهاد سلیمانی